Վարչական պատասխանատվությունը , վարչական իրավախախտումների համար քաղաքացու կամ պաշտոնատար անձի պատասխանատվությունն է պետության (հանձինս նրա մարմինների) առջև։ Վարչական պատասխանատվության դեպքում սովորաբար բացակայում է ծառայական ենթակայությունը վարչական իրավախախտում (զանցանք) թույլ տված անձի և հարկադրանք (վարչական տույժ) կիրառող վարչական մարմնի միջև։ Պաշտոնատար անձինք վարչական պատասխանատվության են կրում կառավարման, պետական և հասարակական կարգի, բնության, բնակչության, առողջության պահպանման ոլորտում իրենց պաշտոնեական պարտականությունների մեջ մտնող կանոնների խախտման համար։ Վարչական պատասխանատվության տեսակ կարող են լինել նախազգուշացումը, տուգանքը, իրավախախտման գործիք կամ անմիջական օբյեկտ ծառայած առարկայի առգրավումը (հատուցմամբ), դրա բռնագրավումը, հատուկ իրավունքներից (օրինակ, տրանսպորտային միջոց վարելու իրսսիսնքից) զրկումը, ուղղիչ աշխատանքները, վարչական կալանքը։

 

Վարչական մեկ իրավախախտման համար կարող է նշանակվել մեկ հիմնական կամ մեկ հիմնական և մեկ լրացուցիչ տույժ։ Անձի թույլ տված մեկից ավելի իրավախախտման համար տույժ է նշանակվում ըստ իրավախախտման դեպքերի և ի կատար է ածվում առանձին։

 

Վարչական պատասխանատվություն նախատեսող ակտեր ընդունելու իրավունքը վերապահված է պետական իշխանության և պետական կառավարման մարմիններին։

 

 

Օրենսդրական գործընթացի փուլերը

 

Օրենքներն ընդունելու բացառիկ իրավունքը պատկանում է Օրենսդիր իշխանությանը (Ազգային ժողովին), որն օժտված է գերակայությամբ։ Օրենսդրական գործընթացն ունի 3 փուլ՝

 

Օրենսդրական նախաձեռնության փուլՕրինագծի քննարկման և ընդունման փուլԸնդունված օրենքի՝ ՀՀ նախագահի կողմից ստորագրման և հրապարակման փուլՕրենսդրական նախաձեռնության փուլ

 

Օրենքների նախագծերը կարող են առաջադրվել կառավարության և Ազգային ժողովի պատգամավորների կողմից։ Եթե օրենսդրական նախաձեռնությունը պատկանում է պատգամավորին, ապա նախագիծը ներկայացվում է ԱԺ նախագահին։ Երկու օրվա ընթացքում խորհրդարանի նախագահն այն ուղարկում է կառավարություն և ԱԺ-ի բոլոր հանձնաժողովներին՝ նշելով գլխադասային հանձնաժողովը( այն հանձնաժողովն է, որը պատասխանատու է տվյալ նախագծում հանդես եկած հարցերի համար)։ 30 օրվա ընթացքում կառավարությունը և գլխադասային հանձնաժողովը եզրակացություն են տալիս նախագծի վերաբերյալ։ Եթե տվյալ նախագծի ընդունումը որևէ կերպ կարող է ազդել բյուջեի վրա, ապա կառավարության եզրակացությունը պարտադիր է։ Նախագծի մասին եզրակացությունները ստանալուց հետո ԱԺ նախագահը նախագիծն ու դրա մասին եզրակացությունները ներկայացնում է ԱԺ հերթական եռօրյա նիստին։ Քվեարկությունից հետո նախագիծը ձայների մեծամասնություն հավաքելով ընդգրկվում է նստաշրջանի օրակարգում։

 

Օրինագծի քննարկման և ընդունման փուլ

 

Նախագիծը առնվազն երկու ընթերցմամբ քննարկվում է ԱԺ նիստում։ Առաջին ընթերցման ժամանակ զեկուցողը ներկայացնում է օրենքի նախագիծը։ Օրենքի ընդունման փուլում օրինագիծն ամբողջությամբ դրվում է քվեարկության։ Օրինագիծն ընդունվում է, երբ նիստին ներկա են պատգամավորների կեսից ավելին ու մեծամասնությունը կողմ է քվեարկում։

 

Ընդունված օրենքի՝ ՀՀ նախագահի կողմից ստորագրման և հրապարակման փուլ

 

Օրենքն ուժի մեջ է մտնում միայն նախագահի ստորագրումից ու հրապարակումից հետո։ Նախագահը 21 օրվա ընթացքում կարող է այն ստորագրել կամ հետ ուցարկել ԱԺ՝ իր դիտողություններով և առաջարկներով։ Եթե օրենքը հետ է ուղարկվում, ապա խորհրդարանը քննարկում է միայն նախագահի դիտողությունները և առաջարկները։ Դրանց չընդունվելու դեպքում պատգամավորներն օրենքը մեկ անգամ ևս դնում են քվեարկության։ Եթե օրենքը ընդունվում է, ապա այն հետ է ուղարկվում նախագահին։ Այս դեպքում նախագահն պարտավոր է 5 օրվա ընթացքում ստորագրել և հրապարակել օրենքը։ Հրապարակվելուց հետո օրենքն մտնում է ուժի մեջ և սկսում է գործել։

 

 

Сегодня очень хороший день, потому что сегодня – День рождения Ванессы. Вечером собираются её друзья, чтобы поздравить Ванессу с Днём рождения.
Меня зовут Девид. Я друг Ванессы. Она пригласила меня на день рождения тоже.
Я хочу купить ей хороший подарок, поздравительную открытку и красивые цветы. Я очень хочу, чтобы
мой подарок ей понравился. Я иду в универмаг “Киев”, чтобы там выбрать подарок для Ванессы.
Я иду на третий этаж, где находится отдел “Подарки”.
 Добрый день! – говорю я продавцу.
 Добрый день! – отвечает он мне.
 Пожалуйста, помогите мне выбрать подарок.
 С удовольствием. Для кого подарок?
 Для девушки.
 Сколько девушке лет?
 Восемнадцать.
37

 Хорошо! Посмотрите, пожалуйста, этот сувенир.
Я смотрю на сувенир, который предложил продавец. Это маленький настоящий фонтанчик. “Очень красивая вещь”, –
думаю я и говорю продавцу:
Очень хорошо! Я думаю, что ей это понравится. Сколько стоит
фонтанчик?
 Сто пятнадцать гривен.
Я достаю из кармана кошелёк, беру сто пятнадцать гривен и
отдаю их продавцу.
 Возьмите, пожалуйста!
 Спасибо вам за покупку! Возьмите чек! – отвечает мне
продавец.
Он упаковывает подарок в красивую цветную бумагу и отдаёт мне.
Дальше я иду в отдел “Книги”. Здесь можно купить поздравительные открытки. Помощь продавца мне сейчас не нужна. Я выбираю открытку сам.
Теперь я иду в отдел “Цветы”. Здесь я выбираю большие красные розы.
Дома на открытке я пишу поздравление:
“Дорогая Ванесса! Поздравляю тебя с Днём рождения! Желаю тебе счастья, радости, успеха. С любовью твой друг Девид.”
Я готов. Скоро шесть часов и можно идти в комнату, где живёт Ванесса.
Я думаю, что сегодня будет прекрасный вечер.

Сегодня очень хороший день, потому что сегодня – День рождения Ванессы. Вечером собираются её друзья, чтобы поздравить Ванессу с Днём рождения.
Меня зовут Девид. Я друг Ванессы. Она пригласила меня на день рождения тоже.
Я хочу купить ей хороший подарок, поздравительную открытку и красивые цветы. Я очень хочу, чтобы
мой подарок ей понравился. Я иду в универмаг “Киев”, чтобы там выбрать подарок для Ванессы.
Я иду на третий этаж, где находится отдел “Подарки”.
 Добрый день! – говорю я продавцу.
 Добрый день! – отвечает он мне.
 Пожалуйста, помогите мне выбрать подарок.
 С удовольствием. Для кого подарок?
 Для девушки.
 Сколько девушке лет?
 Восемнадцать.
37

 Хорошо! Посмотрите, пожалуйста, этот сувенир.
Я смотрю на сувенир, который предложил продавец. Это маленький настоящий фонтанчик. “Очень красивая вещь”, –
думаю я и говорю продавцу:
Очень хорошо! Я думаю, что ей это понравится. Сколько стоит
фонтанчик?
 Сто пятнадцать гривен.
Я достаю из кармана кошелёк, беру сто пятнадцать гривен и
отдаю их продавцу.
 Возьмите, пожалуйста!
 Спасибо вам за покупку! Возьмите чек! – отвечает мне
продавец.
Он упаковывает подарок в красивую цветную бумагу и отдаёт мне.
Дальше я иду в отдел “Книги”. Здесь можно купить поздравительные открытки. Помощь продавца мне сейчас не нужна. Я выбираю открытку сам.
Теперь я иду в отдел “Цветы”. Здесь я выбираю большие красные розы.
Дома на открытке я пишу поздравление:
“Дорогая Ванесса! Поздравляю тебя с Днём рождения! Желаю тебе счастья, радости, успеха. С любовью твой друг Девид.”
Я готов. Скоро шесть часов и можно идти в комнату, где живёт Ванесса.
Я думаю, что сегодня будет прекрасный вечер.

Առողջ առավոտ. կոտրվածքներ

 

Կոտրվածքը ոսկորի մասնակի կամ ամբողջական կոտրվածք է։ Երբ կոտրվածք է առաջանում, այն դասակարգվում է որպես բաց կամ փակ.

 

 

 

Բաց կոտրվածք (նաև կոչվում է բարդ կոտրվածք). Ոսկորը կպչում է մաշկի միջով և կարելի է տեսնել, կամ խորը վերքը բացահայտում է ոսկորը մաշկի միջով:

 

Փակ կոտրվածք (նաև կոչվում է պարզ կոտրվածք): Ոսկորը կոտրված է, բայց մաշկը անձեռնմխելի է։

 

Ինչն է առաջացնում կոտրվածքներ

 

Կոտրվածքներն առավել հաճախ տեղի են ունենում, երբ ոսկորին ավելի շատ ուժ է գործադրվում, քան ոսկորը կարող է պահել: Ոսկորներն ամենաթույլն են, երբ ոլորվում են: Կոտրված ոսկորները կարող են առաջանալ վայր ընկնելու, վնասվածքի կամ մարմնին ուղիղ հարվածի կամ ոտքի հարվածից: Կոտրվածքների պատճառ կարող են լինել նաև այնպիսի պայմաններ, որոնք թուլացնում են ոսկորները, ինչպիսիք են օստեոպորոզը կամ ոսկորների քաղցկեղը:

 

 

 

Որո՞նք են կոտրվածքի ախտանիշները:

 

Ստորև բերված են կոտրվածքի ամենատարածված ախտանիշները. Այնուամենայնիվ, յուրաքանչյուր մարդ կարող է զգալ տարբեր ախտանիշներ: Կոտրված կամ կոտրված ոսկորի ախտանիշները կարող են ներառել.

 

 

 

Հանկարծակի ցավ

 

Վնասված տարածքի կամ մոտակա հոդերի օգտագործման կամ տեղափոխման հետ կապված խնդիրներ

 

Այտուցվածություն

 

Ակնհայտ դեֆորմացիա

 

Ջերմություն, կապտուկ կամ կարմրություն

 

Կոտրված ոսկորի ախտանիշները կարող են նման լինել այլ բժշկական պայմաններին կամ խնդիրներին: Ախտորոշման համար միշտ խորհրդակցեք բժշկի հետ:

 

 

 

Ինչպե՞ս է ախտորոշվում կոտրվածքը․

 

Կոտրվածքները ախտորոշվում են ռենտգենի, մագնիսական ռեզոնանսային պատկերացման(MRI) և համակարգչային տոմոգրաֆիայի (CT կամ CAT սկանավորում) միջոցով:

 

 

 

Առաջին օգնությունը

 

Առաջին բուժօգնություն փակ կոտրվածքի ժամանակ

 

 

 

Տուժածին անշարժացրեք։

 

Ուսի և ազդրի ոսկրների կոտրվածքի դեպքում պետք է ֆիքսել ոչ պակաս, քան երեք հոդ։

 

Տեղադրեք բեկակալն այնպես, որ վնասված տարածությունը ֆիքսվի երկու հարևան հոդերի միջև (կոտրվածքի վերևից ու ներքևից),

 

Բեկակալն ավելի լավ է արտաքինից տեղադրեք հագուստի վրա և նրան վերջույթի տեսք տաք (մետաղալարե բեկակալ);

 

Չփորձեք կոտրվածքը ֆիքսել շուրջը փաթաթելով։

 

Դաշտային պայմաններում կարող եք տախտակ օգտագործել, ծառի ճյուղ, գոտի, պարան և այլ հանպատրաստից միջոցներ։

 

Ծայրահեղ դեպքում վնասված ոտքը ֆիքսեք առողջ ոտքի վրա, իսկ վերին վերջավորությունը՝ մարմնին՝փաթաթելով։

 

Առաջին բուժօգնությունը բաց կոտրվածքի ժամանակ

 

 

 

Մերկացնե՛լ վերջույթը, կտրե՛լ հագուստը։

 

Արյունահոսությունը դադարեցնե՛լ ճնշող վիրակապով, զարկերակային արյունահոսության դեպքում լարան դնե՛լ,

 

Վերքի վրա ստերիլ անձեռոցիկ դնե՛լ։

 

Անշարժացնե՛լ վերջավորությունը։

 

Ցնցումային նոպայի նախապահպանության նպատակով տուժածին ցավազրկող տվե՛ք, եթե ունեք։

 

Շտապ տեղափոխեք հիվանդանոց։

 

 

• Մատակարարների իշխանություն

Սածիլները բերվում են տարբեր անհատներից։ Մատակարարները շատ են, այդ իսկ պատճառով հումքի մատակարարման խնդիր չի դիտվում

 

• Գնորդների իշխանություն

Ծաղիկները ծանոթ են միայն հավատարիմ գնորդներին, հետևաբար այն անծանոթ ապրանք է հանդիսանում շուկայում, և դեռ չի ստացել իր գնահատականը: Իսկ դա նշանակում է, որ գնորդները կարող են նախընտրել ավելի հայտնի ծաղկի սրահ:

 

• Փոխարինող ապրանքների հայտնվելու վտանգ

Ծաղիկը կարող է փոխարինվել այլ բույսերով: Սակայն մեր դեպքում որպես փոխարինող ապրանք կհամարենք այլ արտադրանքի ծաղիկները:

 

• Նոր մրցակիցների հայտնվելու վտանգ

Ծաղիկը շուկայում ունի շատ մրցակիցներ, բայց տարբերվում է իր որակով և մատչելիությամբ։ Այս տեսանկյունից նոր մրցակիօց հայտնվելու հավանականությունը այդքան էլ մեծ չէ:

 

• Շուկայում գործող ընկերությունների միջև առկա թշնամական մրցակցություն

Հիմնական վտանգը կկայանա մրցակիցների ապրանքի որակի մեջ:

Հայ իրավունքի ծագումը

 

Իրավունքը հայ հասարակության պատմության մեջ ծագել է նույն այն պատճառների և պայմանների ուղով ինչ որ պետությունը։ Պետության և իրավունքի ծագման գործընթացները ընթանում են զուգահեռ։ Միաժամանակ տարբեր ժողովուրդների մոտ, տարբեր պատմական ժամանակաշրջաններում իրավունքի ծագումը ունեցել է իր առանձնահատկությունները։ Յուրաքանչյուր հասարակության տնտեսական և սոցիալական կյանքը պահանջում է արտադրության, բաշխման և նյութական բարիքների սպառման մեջ ընդգրկված մարդկանց գործունեության, նրանց վարքի կանոնակարգում։ Այս խնդիրը լուծվում է սոցիալական նորմերի օգնությամբ։ Նախնադարյան հայկական հասարակությունում (ինչպես նաև այլ ժողովուրդների) դրանք հիմնականում սովորույթներն էին։

 

Հասարակության սոցիալական շերտավորումը, հասարակության մեջ իրենց շահերով և հետաքրքրություններով տարբեր սոցիալական խմբերի ի հայտ գալը հանգեցնում են նրան, որ նախնադարյան տոհմատիրական համակարգի սովորույթներն այլևս ի վիճակի չեն լինում լուծել այս խնդիրը, կատարել իրենց համակարգավորիչ դերը։ Որակապես նոր սոցիալ-տնտեսական պայմանները պահանջում են պետության կողմից սահմանված կամ թույլատրվծ և պետության կողմից պաշտպանվող նոր համապարտադիր նորմեր։

 

Իրավունքի, ինչպես և պետության ծագումը դյուրին չի եղել, այն տևել է հարյուրամյակներ։ Այդ պատճառով տեսականորեն, սխեմատիկ շարադրել իրավունքի ծագումը Հայաստանում անհնար է։ Ինչպես Հայաստանում, այդպես էլ տարբեր երկրներում այդ գործընթացը, թեև ընդհանուր օրինաչափություններով, ունեցել է անցյալի և ներկայի մտածողներին, հին ու նոր աշխարհի գիտնականներին։ Իրավունքի ծագման վերաբերյալ գոյություն ունեն տարբեր տեսություններ, որոնք մեծ մասամբ սերտորեն կապված են պետության ծագման մասին գոյություն ունեցող տեսությունների հետ։ Դրանցից առավել հայտնի և տարածվածներն են. աստվածային, բնական, պատմական, նորմատիվային, մարքսիստական տեսությունները։

 

Հայոց իրավունքի և իրավական մտքի պատմության սկզբնաղբյուրներն իրենց արմատներով գնում են խորը հնադար։ Դրանց համառոտ շարադրանքից երևում է, որ հնում և միջնադարում հայ ժողովրդի իրավունքը և իրավական միտքը պատմականորեն ունեցել է իր իրավական աղբյուրները։ Այդ աղբյուրներն են.

 

սովորույթը կամ սովորութային իրավունքըկանոնական կամ եկեղեցական իրավունքըօտար իրավունքի ռեցեպցիան (Մովսեսական օրենքները, Ասորահռոմեական դատաստանագիրքը, բյուզանդական զինվորական օրենքը, հռոմեակաբյուզանդական և այլ իրավունքներ)ազգային դատաստանագրքեր (Դավիթ Ալավկա որդու կանոնները, Մխիթար Գոշի «Դատաստանագիրքը», Սմբատ Գունդստաբլի «Դատաստանագիրքը»)իրավահայտ աղբյուրները, այսինքն հայ և օտար պատմագիրների աշխատությունները, վիմագիր տարեգրերն ու նյութական մշակույթի այլ հիշատակարանները։Սովորույթներ

 

Հին պետությունների օրենսդրական ժողովածուները հիմնականում կազմված են սովորութային իրավունքի փոխառումներից։ Այդպիսին են Բաբելոնի «Համմուրաբի թագավորի օրենքները», Հին Հռոմի «12 աղյուսակները», Հին Հունաստանի «Սոլոնի օրենքները» և այլն։ Հնում հայերի համար օրենքը, փաստորեն, նույն պարտադիր սովորույթն էր։ Դա պարզորոշ կերպով արձանագրված է հին հայկական մատենագիրների մոտ, որոնք շատ հաճախ էին կիրառում «օրենքը նախնեաց», «կարգ նախնեաց» և նման այլ արտահայտություններ, որոնք ըստ էության նշանակել են մի բան՝ սովորութային իրավունք։ Սովորութային նորմերն իրավունքի աղբյուր են եղել նաև միջնադարյան Հայաստանում։

 

Եկեղեցական կանոնների ժողովածուներ

 

Քրիստոնեությունը 4-5-րդ դարերից սկսած Հայաստանում սկսում են որպես իրավունքի աղբյուր ձևավորել եկեղեցական կանոնների ժողովածուները։ Դրանք վաղ միջնադարյան Հայաստանի ամենահին գրավոր աղբյուրներն են։ Սկզբնական շրջանում այդ կանոնները դավանաբանական թեզերի ու բարոյագիտական նորմերի համախմբումներ էին։ Հետագայում հետզհետե ընդգրկվում են նաև հասարակական հարաբերությունների կարգավորման որոշ շրջանակներ և համակվում են իրավական նորմերի բնույթով։ Միջնադարյան Հայաստանում գործող եկեղեցական կամ կանոնական իրավունքն արդեն 8-րդ դարից դառնում է կանոնադրությունների հավաքածու։

 

Օտար իրավունքի ռեցեպցիա

 

Հայ իրավունքի պատմության մեջ «օրենքը»՝ որպես իրավունքի նորմերից տարբեր մի հասկացություն, հանդես է գալիս, երբ Հայաստանում սկսվում են օտար օրենսգրքերի կիրառումը, դրա հետևաnքով էլ առաջանում է տեղական ազգային դատաստանագիրք կազմելու անհրաժեշտությունը։ Ազգային դատաստանագրերը, բնականաբար, իրենցից ներկայացնում էին օտար օրենքների և տեղական սովորութային իրավունքի համաձուլվածք։ Օտար իրավունքի առնչությամբ հարկ է նշել, որ նրա փոխառումը, այսինքն ռեցեպցիան, հիմնականում կատարվել է 2 ճանապարհով. բնական եղանակով, երբ հայ հասարակությունը գնահատելով իրավունքի այս կամ այն օտար աղբյուրի արժանիքները, կամովին ներմուծել է այն և պարտադրանքի եղանակով, երբ օտար նվաճողները հայերին հարկադրել են ընդունել իրենց օրենքները։

 

Ազգային դատաստանագրքեր

 

Բնականաբար, հայոց իրավունքի համար աղբյուր են եղել նաև հայոց ազգային դատաստանագրերը՝ Դավիթ Ալավկա որդու կանոնները, Մխիթար Գոշի և Սմբատ Գունդստաբլի դատաստանագրքերը։

 

Իրավահայտ աղբյուրներ (մատենագիրների աշխատանքներ)

 

Հայոց իրավունքի համար աղբյուրագիտական արժեք ունեն հայ և օտար դասական մատենագիրների՝ Ստրաբոնի, Քսենոփոնի, Դիոն Կասիոսի, Խորենացու, Բուզանդի, Ագաթանգեղոսի, Շիրակացու և այլոց թողած ժառանգությունը։ Նրանց գործերում տեղեկություններ են պահպանվել վաղ շրջանի հայ իրավունքի պատմության վերաբերյալ։ Միաժամանակ հենց այդ տեղեկություններն են իրավունքի աղբյուրի նշանակություն ձեռք բերել հետագայի համար։ Հենց այդ պատճառով հայ և օտար պատմիչների գործերը, վիմագիր տարեգրություններն ու նյութական մշակույթի այլ հիշատակարանները հայոց իրավունքի իրավահայտ աղբյուրներ են։

 

Հայ իրավունքի զարգացումը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում (3-9-րդ դդ.)

Հայաստանում վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում (3-9-րդ դդ.) իրավունքի աղբյուրներն էին սովորութային իրավունքը, հայկական թագավորների, պարսկական թագավորների, բյուզանդական կայսրերի, արաբական խալիֆների նորմատիվային ակտերը, կանոնական իրավունքը, օտար (հրեական, սիրիական, հռոմեաբյուզանդական) իրավունքի ռեցեպցիան և որպես օժանդակ աղբյուրներ 5-9րդ դդ. պատմագրությունը և վիմագիր արձանագրությունները։

 

Սովորութային իրավունքը համարվում էր իրավունքի հիմնական աղբյուրը ոչ միայն ստրկատիրության շրջանում, այլև վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում, հատկապես Հայաստանի մասնատվածության պայմաններում, երբ զարգանում էր տեղային (պարտիկուլյար) իրավունքը, այսինքն կիսանկախ մարզերի սովորույթները։

 

Հայկական պետաիրավական միտք

 

XIV-XIX դդ-ի քաղաքական միջավայրը հայկական իրավ․ համակարգի և իրավագիտության զարգացման համար աննպաստ էր, որի հետևանքով իրավ․ մշակույթի ակնհայտ նվաճումներ բուն Հայաստանում չեն եղել։ Հայ պետաիրավական միտքը՝ որպես իրավ․ մշակույթի բաղադրատարր, ձևավորվել է հայկական գաղթավայրերում։ Իր գործունեությամբ հատկապես աչքի է ընկել Մադրասի խմբակը (1770-ական թթ.), որի անդամների աշխատությունները (Մովսես Բաղրամյան, «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ», 1772, Շահամիր Շահամիրյան, «Տետրակ, որ կոչի նշաւակ», 1783, «Որոգայթ փառաց», 1788-89) հայ պետաիրավական մտքի կարևոր հուշարձաններ են։ Առավել արժեքավոր է «Որոգայթ փառաց»-ը, որը, ըստ էության, ապագա հայոց պետության սահմանադրության նախագիծն է, և այդ իրավաբ. աշխատությամբ են պայմանավորված նոր ժամանակաշրջանի հայ սահմանադրական մտքի ձևավորումն ու զարգացումը։ Մադրասի խմբակի գործիչները պաշտպանել են բնական իրավունքի գաղափարները, դատապարտել բռնապետությունը, իրենց աշխատություններում հռչակել են ժողովրդական ինքնիշխանության, ընդհանուր ընտրական իրավունքի, անձն․ ազատության, խոսքի ազատության, մասնավոր սեփականության անձեռնմխելիության սկզբունքներ։

Ցնցումային նոպան վիճակ Է, որն ուղեկցվում Է գիտակցության խանգարումով, մկանների անվերահսկելի կծկումներով և այլ նշաններով։ Նման նոպաները լինում են 2 տեսակի՝ էպիլեպսիկ և հիստերիկ։

Էպիլեպսիկ նոպա

Էպիլեպսիան քրոնիկական նյարդահոգեկան հիվանդություն է, որը բնորոշվում է գիտակցության կորստով ընթացող տարբեր ձեւի եւ տեւողության կրկնվող նոպաներով: Մինչեւ ցնցումային նոպայի զարգանալը, որոշ հիվանդներ ունենում են մոտալուտ նոպայի յուրահատուկ նախանշաններ, օրինակ, կարող են նշել տեսողական խաբկանքներ, տարօրինակ ձայների, համերի եւ հոտերի առկայություն: Արհեստականորեն դրդող, առաջ բերող նոպայի գործոններ կարող են լինել գերհոգնածությունը, անքնությունը, ֆիզիկական եւ զգացմունքային գերլարումները, ինչպես նաեւ ալկոհոլի օգտագործումը, լույսի կամ պատկերների արագ հայտնվելը եւ անհայտանալը աչքերի առջեւ: Էպիլեպսիայի դասական նոպան ունենում է հետեւյալ զարգացումը. — Գիտակցության կորուստ- մկանների ծայրահեղ լարում- իրար հաջորդող մկանային ջղաձգումներ- ավարտ եւ գիտակցության վերականգնում:

Էպիլեպսիկ նոպայի ժամանակ հիվանդը ընկնում եւ հաճախ ստանում է վնասվածքներ, երբեմն կծում է լեզուն: Առաջին օգնություն ցուցաբերելու համար նախ պետք է ապահովել հիվանդի անվնաս անկումը, այնուհետեւ պահպանել հիվանդին վնասվածքներից, պաշտպանել գլուխը հարվածից: Պետք է հիշել, որ այդ ժամանակ չի կարելի բռնել կամ զսպել հիվանդին, փոխարենը անհրաժեշտ է հեռացնել  մոտակա առարկաները: Անմիջապես ցնցումների ավարտից հետո հիվանդին կամ նրա գլուխը թեքեք կողքի, որպեսզի բերանի խոռոչում հավաքված թուքը, արյունը դուրս հոսեն: Մինչեւ գիտակցության լրիվ վերականգնումը մնացեք հիվանդի կողքին: Անհրաժեշտության դեպքում օգնության կանչ գրանցեք։

Հիստերիկ նոպա

Հիստերիկ ցնցումային նոպան առաջանում է հոգեկան տրավմայի հետևանքով կապված, հիմնականում այլ մարդկանց ներկայությամբ։ Այս դեպքում գիտակցության կոպիտ խանգարումներ չեն լինում։ Հիվանդը սովորաբար ընկնում է՝ զգուշությամբ խուսափելով վնասվածքներից։ Շարժումները մեծածավալ են, քաոսային, ցուցադրական երանգով։ Հիվանդը կարող է հատակին հարվածել ձեռքերով և ոտքերով, դոդալ ամբողջ մարմնով, գոռալ, տնքալ և այլն։ Կարող է նկատվել հիստերիկ աղեղ։ Ի տարբերություն էպիլեպտիկ նոպայի՝ նոպան տևում է մինչև 30 րոպե և ավելի, բբերի լույսին հակազդման ռեակցիան պահպանված է, նոպան աստիճանաբար է սկսվում, դրսևորվում է մարդկանց ներկայությամբ, չի լինում քնած ժամանակ, վնասվածքներ չեն լինում, նոպայից հետո կարող է նկատվել լաց, ծիծաղ, հեծկլտոց։